Leg je baby op de rug te slapen. Een advies dat alle moeders krijgen, na de geboorte van hun kindje. Voor veel kinderen is dit niet de meest comfortabele houding, maar wel de meest veilige slaaphouding. De angst voor wiegendood is de basis voor dit advies. Ik ging op onderzoek uit naar wiegendood, de risico’s en de oorzaken. 

Hoe vaak komt wiegendood voor

In Nederland overlijden er jaarlijks 9 van de 100.000 geboren kinderen aan wiegendood. Dit is een kans van 0,009%. Dit zijn cijfers van 2004, welke vergelijkbaar zijn met de huidige situatie. Met de geboorte van 150.000 tot 175.000 baby’s per jaar, komt dit neer op jaarlijks ongeveer 15 baby’s. Dit is een enorme verbetering ten opzichte van de situatie in 1984, toen overleden er 120 baby’s van de 100.000 aan wiegendood. Als belangrijkste reden voor deze verbetering wordt het advies om je kindje op de rug te laten slapen aangewezen. Dit advies is begin jaren ‘90 ingevoerd en sindsdien is de daling inderdaad ingezet. 

Wist je dat: Het aantal kinderen dat aan wiegendood overlijdt nergens ter wereld zo laag is als in Nederland?

Wat is wiegendood?

Wiegendood of Sudden Infant Death Syndrome (SIDS) is het plotseling overlijden van een ogenschijnlijk gezonde baby. In de meeste gevallen gebeurd dit tijdens de slaap. Het vermoeden is dat dit komt door een onderontwikkelde hersenfunctie rondom de ademhaling. De hersenen geven normaal een signaal zodra er te weinig zuurstof is. Het kindje kan dan de ademhaling aanpassen, zodat het wel voldoende zuurstof binnen krijgt. Dit kan bijvoorbeeld door het draaien van het hoofd of een diepere ademhaling. Bij wiegendood blijft dit signaal uit, waardoor het kindje in zuurstofnood komt en overlijdt. 

Wiegendood leeftijd

In de onderzoeken naar wiegendood worden baby’s tot 12 maanden meegenomen, soms zelfs tot 24 maanden. In deze onderzoeken is een duidelijke piek te zien bij baby’s van 2 tot 4 maanden oud. Hoe ouder het kindje wordt, hoe kleiner de kans wordt op wiegendood. De hersenontwikkeling en ook de motorische ontwikkelen zorgen ervoor dat het kindje zelf een zuurstoftekort kan voorkomen. 

Wiegendood voorkomen

Helemaal voorkomen kun je wiegendood niet. Je kunt immers niet constant naar je kindje kijken als het slaapt, zodat je het kunt helpen als het nodig is. Laat dit los en kijk naar wat je wel kunt doen.

1. Laat je kindje slapen in jouw bijzijn. Overdag beneden in de box of de wagenbak. In de nacht op jouw slaapkamer, bij voorkeur in een co sleeper. Zo is je kindje dichtbij en kun jij reageren op veranderingen in de ademhaling. Het advies is om je kindje de eerste 6 maanden op jouw slaapkamer te laten slapen. 

2. Leg je kindje op de rug te slapen. In rug lig is de neus vrij en de kans klein dat je kindje gaat draaien. Zij lig is ook prima om de neus vrij te houden. De kans is echter groot dat je kindje naar de buik draait. Dit is minder veilig, doordat de neus dan in het matras gedrukt kan worden. Vooral jonge baby’s zijn nog niet altijd sterk genoeg om het hoofdje zelf te draaien of krijgen niet op tijd de impuls om dit te doen. 

3. In buik lig slaapt een baby vaak dieper, waardoor het minder reageert op prikkels. Dit geeft een groter risico op een zuurstoftekort, met wiegendood als gevolg. Leg je kindje in een slaapzak te slapen. Kies hiervoor een slaapzak waar het kindje niet met het hoofdje in kan zakken. Op deze manier blijft je baby warm, maar kan het niet verstrikt raken in lakens of een deken. Kies je wel voor een laken of deken. Maak het bedje dan kort op, zodat het minder kans heeft om onder de dekens te zakken. Let bij de keuze voor een slaapzak of deken ook op de warmte. Kindjes die het te warm hebben in de nacht, hebben ook een grotere kans op wiegendood. Inbakeren is daarom ook niet zo’n goed idee. 

   Lees hier meer over inbakeren

4. Leg zo min mogelijk voorwerpen in het bedje van je baby. Knuffels, tutdoekjes, bedbekleding, je kindje heeft het niet nodig. Het verhoogd alleen maar het risico op wiegendood. Denk ook aan voldoende ventilatie en ademende materialen. Leg bijvoorbeeld geen plastic molton in een babybedje. 

5. Pas de temperatuur van de kamer aan, zodat je kindje niet oververhit raakt. Een goede temperatuur is rond de 18-20 graden. Is het te warm in de zomer? Leg je kindje met alleen een luier aan in bed.

6. Rook niet in het bijzijn van je baby gedurende de dag. Dit geldt natuurlijk ook voor het bezoek. Roken is voor niemand goed, net als meeroken. De longen van je baby zijn echter nog minder gewend en kunnen eerder last hebben van een zuurstoftekort. 

7. Slaap niet samen met je kindje in bed. De temperatuur is hoger en jij slaapt waarschijnlijk onder een dekbed, waardoor je kindje niet voldoende ventilatie krijgt. Dit is niet meer te vergelijken met het samen slapen van vroegere tijden. Toen sliepen we in bedden en met dekens van andere materialen, waardoor het veiliger was voor je kindje. Toch heeft samen slapen in bed wel een voorkeur boven samen slapen in een stoel. Uit onderzoeken blijkt dat kindjes hierdoor vaker overlijden. Kies je voor samen slapen? Geef je kindje dan een eigen deken of slaapzak en zorg dat het niet onder jouw deken of in de buurt van je kussen ligt en voorkom dat het uit bed kan vallen. 

Een mooie opsomming van een heleboel adviezen. In een ideaalplaatje slaapt je kindje op de rug, in een co sleeper tegen je bed aan, met een eigen slaapzak aan. Toch werkt dit niet voor alle kindjes even goed. Zo sliepen mijn kinderen heel onrustig op de rug en waren de nachten een hel. Overdag legde ik ze op de buik, hun voorkeurshouding en sliepen ze prima. Ik heb er zelf voor gekozen om, tegen de adviezen in, mijn kinderen op de buik te laten slapen. Een wereld van verschil. De nachten werden rustig en ook ik kreeg veel meer slaap. Ik durfde dit aan, omdat mijn kinderen sterk waren. Al in de kraamweek draaiden ze, in buiklig, hun hoofd om. Het waren grote sterke jongens, echte volgroeide baby’s. 

Keuze maken

Iedere baby’s is anders. Gebruik je moedergevoel om je keuzes te maken. De adviezen zijn een leidraad die je hiervoor kunt gebruiken. Kijk ook goed naar de risicofactoren. Gelden deze voor jouw kindje? Ben dan voorzichtiger en volg de adviezen. Loopt jouw kindje minder risico? Maak dan de afweging tussen de voor- en nadelen. Op de rug slapen is misschien wel veiliger, maar heeft ook nadelen. Veel baby’s slapen onrustig, doordat ze meer bewegingsvrijheid hebben en minder diep slapen. Hierdoor kunnen ze oververmoeid raken, waardoor slapen alleen maar lastiger wordt. En dat niet alleen, als je kindje lastig slaapt, slaap jij ook minder goed. Met alle nachtvoedingen en huilbuien die horen bij de eerste maanden met een baby, kun je dit er niet altijd bij hebben. Maak een afweging wat voor jou het zwaarste weegt. 

Risicofactoren wiegendood

• De meeste kinderen overlijden aan wiegendood, als er in hun omgeving gerookt wordt. Met name als papa of mama rookt in het bijzijn van de baby. 

• De meeste kinderen die overlijden aan wiegendood slapen niet in hun eigen bedje. Vaak slaapt het kindje in het bed van de ouders of op een van de ouders in een stoel. Heeft een van de ouders gerookt, alcohol gedronken en/ of drugs (ook medicatie) gebruikt, dan stijgt het risico significant. 

• Baby’s die te vroeg geboren zijn, lopen meer risico. De longontwikkeling loopt immers achter. 

• Baby’s die het te warm hebben, lopen een groter risico op wiegendood. 

Voldoet jouw baby aan geen van deze risicofactoren? De kans op wiegendood is voor jouw kindje stukken lager dan gemiddeld. Dit maakt de kans op wiegendood lager dan 0,003%. Daarbij neemt het risico ook af als je kindje ouder en sterker wordt. 

Plat achterhoofd

Het slapen op de rug heeft nog een nadeel. De kans op een plat achterhoofd is stukken groter. Je kindje ligt immers lange tijd in dezelfde houding, terwijl de schedel nog heel flexibel is. Een afgeplat hoofdje heeft geen medisch nadeel, de hersenen raken bijvoorbeeld niet beschadigd. Een afgeplat hoofdje is echter minder mooi. Voor veel ouders (en ook het consultatiebureau) een reden om dit te willen voorkomen. 

Voorkomen plat achterhoofd

De makkelijkste manier om een plat achterhoofd te voorkomen, is het slapen op de buik. In de jaren ‘80, voordat het advies om je kindje op de rug te leggen werd gegeven, kwam een afgeplat hoofd immers nauwelijks voor. 

Nu worden kindjes in de gaten gehouden, als het gaat om een afgeplat hoofdje. Daarbij krijgen ouders het advies om het hoofdje van hun kindje afwisselend naar links en rechts te leggen, zodat er geen plat achterhoofd ontstaat. 

Behandeling plat achterhoofd

Mocht er toch een plat achterhoofd ontstaan, dan wordt dit meestal behandeld door een fysiotherapeut. De fysiotherapeut doet oefeningen om de voorkeurshouding te verminderen en kan kijken naar de functie van de nekspieren. 

Mocht dit ook niet werken dan is er nog de mogelijkheid tot het dragen van een helm (redressiehelm). Dit is niet bewezen effectiever dan fysiotherapie, maar wat bij de één goed werkt is bij de ander minder effectief. De helmtherapie is wel veel ingrijpender, je kindje draagt gedurende 4-6 maanden een groot deel van de dag een helm en wordt vaak gezien als laatste redmiddel. 

Aangezien een plat achterhoofd alleen cosmetisch een probleem is. Is het niet noodzakelijk om dit te behandelen. Als je kindje ouder wordt, vermindert de afplatting vanzelf. Ook haargroei op latere leeftijd zal de afplatting deels verbergen. 

Angst voor wiegendood

De angst tot wiegendood is geheel terecht, het zou jouw kindje maar zijn. Gelukkig is er veel onderzoek naar gedaan. Ondanks dat er toch nog veel onbekend is, stellen de cijfers mij wel gerust. Richt je in eerste instantie op de risicofactoren, hier heb je zelf invloed op. Roken en alcoholgebruik zijn te voorkomen en ook op de slaapplek van je kindje heb je invloed. Alleen al hiermee kun je het risico drastisch verminderen. Kijk daarna naar je kindje. Hoe ver is het in de ontwikkeling en hoe sterk is je kindje? Laat dit mede bepalend zijn voor de keuzes die je maakt. 

Vind je het lastig om hier bewuste keuzes in te maken? Houd jij je krampachtig vast aan de richtlijnen? Bedenk dan dat je nooit alle risico’s weg kunt nemen. Kijk vooral ook wat het voor jou en jouw energie en welzijn betekent om je aan deze richtlijnen te houden. Slaap je slecht, doordat je kindje slecht slaapt bijvoorbeeld. Vraag je dan af tot hoeverre dit het risico wat je neemt waard is.